Η ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΤΩΝ ΧΩΜΑΤΙΑΝΩΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ
«Στον Άγιο Γεώργιο Χωματιανού, βρέθηκα σήμερα ως ταπεινός προσκυνητής αλλά και ως ερευνητής μιας παμπάλαιας ιστορίας, της Αθήνας. Μέσα στο ανυπέρβλητο αστικό τοπίο, σε μια σκοτεινή γωνιά της ιστορίας, για να βρω τα τελευταία ίχνη προδοσίας, απληστίας και συντριβής. Να καταγράψω τον βίο και την πολιτεία, της άλλοτε σπουδαίας οικογένειας των Χωματιανών – Λογοθέτη. Με τους οποίους, το μικρό εκκλησάκι στη συμβολή της Λεωφόρου Κηφισίας με την οδό Παραδείσου, συνδέεται άμεσα. Αφού, μαζί με τον υποβλητικό του περιβάλλοντα χώρο, αποτελεί το ιδιωτικό κοιμητήριο της αμφιλεγόμενης αυτής οικογένειας».
Θεόδωρος Γκούμας.
ΝΙΚΟΛΟΣ ΧΩΜΑΤΙΑΝΟΣ – ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ / Ο ΠΡΩΤΟΣ
Η οικογένεια Χωματιανού – Λογοθέτη, έχει τις ρίζες της στο Βυζάντιο. Στην Αθήνα εμφανίζεται τον 17ου αιώνα, με τον ιερέα Ιωάννη, ο οποίος φέρει το οφίκιο του λογοθέτη. Έτσι πρωτοαναφέρεται ως οικογένεια Χωματιανού – Λογοθέτη. Τον 18ο αιώνα η οικογένεια ριζώνει στην Αθήνα, αποκτά σημαντική περιουσία και αρχίζει να πρωταγωνιστεί στα κοινά. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ως τσιφλίκι της, όλη η περιοχή του Αγίου Θωμά και του Παράδεισου Αμαρουσίου. Ο Νικολός Χωματιανός - Λογοθέτης, ανοίγει την αυλαία αυτής της παρουσίας, αναλαμβάνοντας το αξίωμα του πρόξενου της Αγγλίας.
Πρόκειται για αξίωμα που εξασφαλίζει ασυλία απέναντι στους Τούρκους και μεγάλες δυνατότητες πλουτισμού.
Ο Νικολός εκμεταλλεύεται αυτές τις δυνατότητες στο έπακρο και η φήμη που αποκτά ανάμεσα στους Αθηναίους, δεν είναι καθόλου κολακευτική. Το 1747-1748 πετυχαίνει να διοριστεί υποπρόξενος άλλης μιας χώρας, της Δημοκρατίας της Βενετίας, αλλά σύμφωνα με τον Αγαθάγγελο, ηγούμενο τότε της μονής των Καπουτσίνων στην Αθήνα, οι ναυτικοί που συναλλάσσονται μαζί του ταλαιπωρούνται λόγω της συνεργασίας του με τους Τούρκους…
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΧΩΜΑΤΙΑΝΟΣ – ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ / Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ
Ο πρόξενος των δύο κρατών πεθαίνει το 1756 Διάδοχος είναι ο γιος του Σπυρίδων. Με τον Σπυρίδωνα Χωματιανό Λογοθέτη (1735-1815), η οικογένεια αποκτά τεράστια πολιτική και οικονομική δύναμη στην Αθήνα. Ο Σπυρίδων κινείται άμεσα για να διασφαλίσει τα οικογενειακά αξιώματα και ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη ζητώντας από τον Άγγλο πρεσβευτή, να τον ορίσει πρόξενο στην Αθήνα. Οι Αθηναίοι σπεύδουν να προειδοποιήσουν με μια προφητική επιστολή τον πρέσβη, ότι ο Σπυρίδων θα είναι χειρότερος από τον πατέρα του...
Αυτός ταυτόχρονα προσπαθεί να πάρει και τη θέση του υποπρόξενου της Βενετίας. Το 1773 εκλέγεται για πρώτη φορά δημογέροντας της πόλης. Οι χριστιανοί Αθηναίοι εξέλεγαν κάθε χρόνο δημογέροντες, οι οποίοι συνέλεγαν τους φόρους και ρύθμιζαν τις υποθέσεις της κοινότητάς τους. Η επιλογή γινόταν αποκλειστικά από το τοπικό αρχοντολόγιο, τα μέλη δηλαδή των δώδεκα οικογενειών των προεστών της πόλης. Φαίνεται ότι οι Χωματιανοί εντάχθηκαν εκείνη την περίοδο σε αυτό τον προνομιούχο κύκλο.
ΑΔΙΣΤΑΚΤΟΣ ΦΙΛΟΤΟΥΡΚΟΣ ΚΑΙ ΦΙΛΑΡΓΥΡΟΣ
Το 1774, εγκαθίσταται στην Αθήνα ως βοεβόδας (διοικητής) ο Χατζή Αλή Χασεκής. Πρόκειται για την «τυραννία του Χασεκή», την πιο σκληρή περίοδο καταπίεσης των Αθηναίων. Άγρια φορολογία, καταναγκαστική εργασία, αρπαγή περιουσιών, ήταν τα μέσα με τα οποία ο αδίστακτος βοεβόδας πλούτισε σε βάρος των Ελλήνων. Ο Χασεκής όμως, δεν θίγει καθόλου ορισμένους από τους χριστιανούς άρχοντες. Όπως ο Σπυρίδων και ο συγγενής του Συμεών, οι οποίοι επωφελούνται από τις εξευτελιστικές τιμές πώλησης ακινήτων που είχε επιβάλει ο τύραννος και αυξάνουν τις περιουσίες τους.
Το 1785 ο Λογοθέτης καθαιρείται από δημογέροντας, μετά από διαμαρτυρίες των Αθηναίων, και καταφεύγει στην Κέα, λόγω της οργής τους. Αργότερα επιστρέφει και εξασκεί χρέη προξένου της Αγγλίας, έχοντας αποκτήσει και την αγγλική υπηκοότητα. Η καριέρα του φτάνει στο αποκορύφωμά της το 1802, όταν έρχεται στην Αθήνα ο λόρδος Έλγιν, (πρεσβευτής της Αγγλίας στην Κωνσταντινούπολη), για να επιστατήσει στην αρπαγή των γλυπτών του Παρθενώνα, που είχε αρχίσει δύο χρόνια πριν. Η οικογένεια του λόρδου εγκαθίσταται στο μεγάλο σπίτι των Λογοθέτη στην Αθήνα, απέναντι από τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΧΩΜΑΤΙΑΝΟΣ – ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ / Ο ΤΡΙΤΟΣ
Ο Σπυρίδων κάνει το παν για να συνδράμει τον προϊστάμενό του στη λεηλασία των αθηναϊκών αρχαιοτήτων: «Οι κάτοικοι συναγωνίζονται ποιός να πρωτοϊκανοποιήσει τις επιθυμίες σας, ιδίως ο βοεβόδας, ο μητροπολίτης και ο υποπρόξενος Λογοθέτης, οι τρεις δηλαδή που εξουσιάζουν τον τόπο…», γράφει τον Σεπτέμβριο του 1801 στον πρεσβευτή, ο βοηθός του Philip Hunt. Σε ανταμοιβή για τη συνεργασία του, ο Έλγιν διορίζει το γιό του Λογοθέτη Νικόλαο ως υποπρόξενο της Αγγλίας στην Αθήνα - τον τρίτο κατά σειρά από την οικογένεια, που αποκτά το αξίωμα αυτό. Πεθαίνοντας το 1815, ο Σπυρίδων αφήνει δύο γιούς, τον πρωτότοκο Νικόλαο (1780-1827) και τον Αλέξανδρο (1793-1822), οι οποίοι συνεχίζουν την πολιτική του πατέρα και του παππού τους.
Ο Νικόλαος υπηρετεί ως το 1815 στη θέση του προξένου και παράλληλα εργάζεται συστηματικά για την αύξηση της μεγάλης κτηματικής περιουσίας της οικογένειας ενώ αγοράζει σπίτια στην Αθήνα. Ο λόρδος Βύρων, που τον συνάντησε το 1809, τον περιγράφει ως «φιλάργυρο και σκληρόψυχο άνθρωπο, που λυπόταν μόνο όταν κινδύνευε να χάσει κανέναν παρά…». Από το 1815 ως το 1821 εκλέγεται αδιαλείπτως σχεδόν δημογέροντας της Αθήνας. Ο μικρός αδερφός του Αλέξανδρος, από την άλλη πλευρά, είχε κλίση προς τα γράμματα και τις διασκεδάσεις.
ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΕΣ / ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ
Η έκρηξη της Επανάστασης του 1821 ανατρέπει για πάντα τη ζωή των δύο αδελφών, που αντί να ενωθούν με τους εξεγερμένους Αθηναίους, σπεύδουν να εγκαταλείψουν την πόλη και να καταφύγουν για προστασία στα αγγλοκρατούμενα Κύθηρα, έχοντας μαζί τους τα αρχεία της οικογένειας (τίτλους ιδιοκτησίας, πράξεις διορισμού κ.ά.). Ο Αλέξανδρος Χωματιανός πεθαίνει στα Κύθηρα το 1822, και ενταφιάζεται στον Ναό της Μυρτιδιώτισσας.
Μέσα στη θύελλα της Επανάστασης χάνεται μεγάλο μέρος της περιουσίας τους.
Πολλά ελαιόδεντρα καίγονται, ενώ καταστρέφεται η μεγάλη πατρική κατοικία απέναντι από τη Βιβλιοθήκη του Αδριανού, η οποία ήταν γεμάτη από αρχαιότητες (σήμερα σώζεται η πύλη της και το παρεκκλήσιο του Αγίου Ελισαίου). Το 1826-1827 ο Νικόλαος μετακινείται με τη σύζυγό του και τα οκτώ παιδιά τους στην Κούλουρη (Σαλαμίνα). Τον Ιούνιο του 1827 πεθαίνει και η χήρα σύζυγός του Μαρία, προσπαθεί να συντηρήσει την πολυμελή οικογένειά της, εκποιώντας ακίνητα από τη μεγάλη τους περιουσία.
Ο ΠΑΝΔΑΜΑΤΩΡ ΧΡΟΝΟΣ ΣΥΝΤΡΙΒΕΙ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΧΩΜΑΤΙΑΝΩΝ
Όπως προκύπτει από συμβόλαια του 1832, οι επιζώντες Χωματιανοί είχαν επιστρέψει στην Αθήνα, χωρίς πλέον το κύρος των προξενικών αξιωμάτων και της αρχοντικής θέσης τα οποία είχαν απολαύσει για ένα σχεδόν αιώνα, υπό την τουρκική κυριαρχία, και χωρίς ασφαλώς τις δάφνες και την αίγλη των αγωνιστών της Επανάστασης. Στην Αθήνα του Όθωνα, η οικογένεια ζει μάλλον στην αφάνεια. Ο Παναγιώτης Χωματιανός, γιός του Νικολάου, φροντίζει για τη μεταφορά των οστών του πατέρα του στο οικογενειακό κοιμητήριο, που διατηρείται μέχρι σήμερα.
Ο Άγιος Γεώργιος με το μικρό άλσος των κυπαρισσιών που τον περιβάλλει, αποτελεί το τελευταίο λείψανο αυτής της περιουσίας, και μία νησίδα ιστορίας στο πολύβουο σύγχρονο τοπίο της λεωφόρου Κηφισίας. Κηρυγμένο αρχαιολογικό μνημείο, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο του, βρίσκεται από το 1996 σε κίνδυνο να οικοδομηθεί, λόγω της τεράστιας σημερινής αξίας του ακινήτου. Πίσω πάντως από το ιερό του μικρού ναού εξακολουθούν να στέκουν ξεχασμένοι οι τάφοι των Χωματιανών - Λογοθέτη, τελευταίοι μάρτυρες μιας αμφιλεγόμενης ιστορικής παρουσίας που τείνει να την καλύψει η «τιμωρός λήθη».
Πηγή: Γιώργος Πάλλης. https://amarysia.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου