«Tα μυστήρια της Αγόριανης» ζητούν απαντήσεις.
Είναι απορίας άξιο, πόσα μυστήρια της ιστορίας, συνυπάρχουν ανά τους αιώνες, στην Επτάλοφο του Παρνασσού. Πόσοι φανεροί και κρυφοί αναζητητές της αλήθειας, σκαπανείς και μύστες της γνώσης, μέρα ή νύχτα, έψαξαν στην Αγόριανη τις απαντήσεις. Διάσημοι περιηγητές, όπως ο Ληκ. Γνωστοί αρχαιολόγοι, όπως ο Φώτης Ντάσιος. Αλλά και ερευνητές κάθε είδους, ιστορικοί και πνευματικοί άνθρωποι όπως ο Άγγελος Σικελιανός. Μέχρι και Άγιοι, όπως ο Ευάγγελος Μπαϊρακτάρης (ο αναγνωρισμένος Άγιος Πορφύριος ο Καυσοκαλυβίτης), ασχολήθηκαν αλλά και κυοφόρησαν, τα «Μυστήρια της Αγόριανης».
Μέχρι σήμερα, άπειρα είναι τα κενά στην ιστορία, του μυστηριακού αυτού τόπου, που φέρει την ονομασία του προσωνυμίου της Βασιλεύουσας. Πολλά τα χαμένα κομμάτια του παζλ, της ιερής του γεωγραφίας, ανά τους αιώνες. Πάμπολλα τα ερωτηματικά, σχετικά με το ιστορικό του βάθος, την κατοίκηση και επιρροή του στα γεγονότα. Αλλά και το γιατί φαίνεται να έχει επιλεγεί, ως τόπος διαφύλαξης μυστικών. Και πως συντηρεί τον μύθο του, ως «κιβωτός της διαθήκης», των αρχαίων, των μέσων αλλά και των νεοτέρων χρόνων, του Έθνους.
Φωτογραφίες: Οδοιπορικό Θεοδώρου Γκούμα, στην «Αγόριανη του Μύθου». 1990
Πως συνδέεται η Αγόριανη, με την Πόλη αλλά και τους Δελφούς;
Ας πάρουμε όμως τα μυστήρια, ένα – ένα, καταγράφοντας ένα μόνο μέρος για λόγους οικονομίας, του κειμένου. Σε απόλυτη σχέση με την Πρωτεύουσα του Βυζαντίου, αλλά και τους Δελφούς, ομολογεί πως είναι το όνομα, της Επταλόφου. Της ορεινής πολιτείας, που η οικογένεια των Κομνηνών κτητόρων, φέρεται να ονομάτισε, σε άγνωστους καιρούς, όπως την Κωνσταντινούπολη (Επτάλοφη). Αρχαίο και αδιαμφισβήτητο όνομα της, αναφέρεται η Χαράδρα. Καθαρτήριος τόπος, ως Πρόναος του Μαντείου των Δελφών και του εκεί Ναού του Απόλλωνα. Με δικό του Αρχαίο Ναό (θέση Αμπέλια). Πάνω στον Αρχαίο δρόμο από Βόρεια, για τους Δελφούς.
Μετέπειτα και κατά τους Χριστιανικούς χρόνους το χωριό έγινε γνωστό, με το μυστήριο όνομα Αγία Μαρίνα. Με χαμένο Χριστιανικό Ναό, από τις αρχαίες πέτρινες κολώνες, του Πρόναου, του Απόλλωνα. Πιθανόν στο ίδιο σημείο. Επί τουρκοκρατίας ονομάστηκε Αγόριανη, γενέτειρα ντόπιων Αρματολών και Κεφαλοχώρι. Ανεξάρτητο από την φορολογική Αρχή, του Μπέη των Σάλωνων (Άμφισσας). Πρωτεύουσα του Δήμου Χαραδραίων, μετά την Ανεξαρτησία. Και Επτάλοφος, η γνωστή Επτάλοφος πλέον, σήμερα.
Τι έψαχνε στην Αγόριανη, ο περιηγητής Ληκ, το 1806;
Πολλοί είναι οι καταγεγραμμένοι, αλλά ανεξερεύνητοι αρχαιολογικοί τόποι της Επταλόφου. 1. Ο επιβλητικός λόφος της «Τούρλας», με τον σωρό από μεγάλες πέτρες, που παραπέμπουν σε αρχαία οχύρωση. 2. Τα θαμμένα Πελασγικά τείχη, στον λόφο της Αγίας Παρασκευής. 3. Η τοποθεσία «Μνήματα», που εικάζεται ότι υπάρχει αρχαίο νεκροταφείο. Τόπος ανεύρεσης, από τους ντόπιους, θραυσμάτων αγγείων και αρχαίων αντικειμένων. Μέχρι σήμερα αναφέρονται και ως «Μολυσμένα Χωράφια». 4. Ο θαμμένος Ναός, στην θέση «Ελληνικά», όπου τα αμπέλια του χωριού.
Αρχαιολογικοί χώροι, που πρώτος επισκέφτηκε και ερεύνησε ο Άγγλος περιηγητής Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ (William Martin Leake), το 1806. ο Ληκ προσδιόριζε αρχαιολογικούς χώρους με ακρίβεια, έχοντας στο ένα χέρι τον Παυσανία και τον Στράβωνα και στο άλλο τον εξάντα και τον θεοδόλιχο. Συνέκρινε την αρχαία με τη νέα γεωγραφία. Και πιθανολογείται πως στην Επτάλοφο αναζητούσε τους Αρχαίους Βωμούς των Διόσκουρων. Βωμοί που υπήρχαν στην Αγορά των Αρχαίων Χαραδραίων και ανήκαν στους Διόσκουρους, ή άλλους τοπικούς ήρωες (Παυσανία Φωκικά Ι 33,6).
Βρήκε ο αρχαιολόγος Φώτης Ντάσιος, τον Ναό του Απόλλωνα, στην Αγόριανη;
H αναζήτηση του «χαμένου δισκοπότηρου, της Αγόριανης». Του «Πρόναου, του Απόλλωνα, των Δελφών», στην Επτάλοφο. Φαίνεται πως ανήκε στο πεδίο αρχαιολογικής έρευνας, του αρχαιολόγου Φώτη Ντάσιου, το 1990, που συνέδραμε ο αείμνηστος πατέρας μου Χρήστος Θ. Γκούμας. Ο Ναός προσδιορίζεται στην θέση «Αμπέλια», της Αγόριανης. Εκεί όπου βρίσκεται η ιδιοκτησία Αλεξίου Κομνά. Ο Ναός θεωρείται υπαρκτός, λόγω των επιμέρους ευρημάτων, αλλά και των σπαραγμάτων που προέκυψαν.
Σώζονται μέχρι σήμερα, μέρη από τις συμπαγείς πέτρινες κολώνες του. Μια βρισκόταν επί του δρόμου, έξω από το Κοινοτικό Κατάστημα, για χρόνια. Και προέκυψε τυχαία κατά την κατασκευή του δημοσίου δρόμου, που διέρχεται από τα «Αμπέλια». Ο Ναός ονομάτισε την γύρω περιοχή ως «Ελληνικά» (Από το Ελληνικός-Αρχαίος-Εθνικός Ναός) και αργότερα φαίνεται να χρησιμοποιήθηκαν τα οικοδομικά του υλικά για την ανέγερση εκεί κοντά, Χριστιανικού Ναού, όπως και συνηθιζόταν.
Γιατί δολοφονήθηκε στην Αγόριανη, ο Δήμος Καλπούζος;
Ένα από τα απεχθέστερα εθνικά εγκλήματα, των χρόνων της τουρκοκρατίας, στον Ελλαδικό χώρο, είναι η άνανδρη δολοφονία του πρωτοπαλίκαρου της Αγόριανης: Δημητρίου Κομνηνού γνωστού ως Δήμου Καλπούζου. Γιού του Ιωάννη Κομνηνού, με καταγωγή από την Αυτοκρατορική οικογένεια. Δράστες οι επίσης Αγοριανίτες Λάζος, Πάλλας και Σταμάτης. Και πιθανό κίνητρο, μεγάλη χρηματική αμοιβή από τους Οθωμανούς, των Σαλώνων (Άμφισσας).
Ο Καλπούζος, με δύο ταξίδια του, στην Υψηλή Πύλη και την επιρροή της σημαίνουσας οικογενείας του, στον Σουλτάνο, κατάφερε την αποδέσμευση του κεφαλοχωρίου, από φόρους, στον Μπέη της περιοχής. Συγκέντρωσε ισχύ και φήμη τρανή και με την φοβερή δολοφονία του, τροφοδότησε μέχρι την ελληνική και ξένη λογοτεχνία. «DIMOS KALPOUZOS» Emile Legrand, 1893. Και «Άγιοι και δαίμονες» - Eις την Πόλιν. Γιάννη Καλπούζου. Μεταίχμιο 2011
Ομολόγησε ο Γκούρας, στην Αγόριανη, την δολοφονία του Ανδρούτσου;
Την προμελετημένη επαίσχυντη δολοφονία του Οπλαρχηγού Οδυσσέα Ανδρούτσου, φέρεται να ομολόγησε στην Αγόριανη και σε μυστική συγκέντρωση, ο Οπλαρχηγός Ιωάννης Γκούρας. Ενώπιον του Αρματολού της Αγόριανης Κομνά Τράκα και του Αγωνιστή του 1821 Ιωάννη Μακρυγιάννη. Αυτό καταθέτει ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, στα Απομνημονεύματά του, χρόνια μετά. Ο Γκούρας, ομολόγησε πως πρόκειται για εντολή που έλαβε τότε, από την «Διοίκηση».
Και πως με την εκτέλεση της δολοφονίας που ετοιμάζει, θα λάβει ως επιβράβευση το αξίωμα του χιλίαρχου, αλλά και το Αρχηγείο της Επαρχίας Λιβαδειάς. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι- ανέφερε στους Τράκα και Μακρυγιάννη, να σκοτώσει τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Για το οποίο και ζήτησε την βοήθειά τους, καθιστώντας τους ενήμερους.
Είχε «διπλό ρόλο πράκτορα», ο Αγοριανίτης Ληστής Μαυροδήμος;
Το φαινόμενο της εποχής, ο Αγοριανίτης Ληστής Οδυσσέας Μαυροδήμος, που γεννήθηκε το 1833. Στρατιώτης των Ευζωνικών Ταγμάτων, πέρασε από την νομιμότητα, στη παρανομία, ως Ληστής. Αργότερα και κατόπιν συνεννόησης με τις Αρχές, σκότωσε ο ίδιος τον Αρχιληστή Πανουργιά, από τα Καστέλλια και απέκτησε το «ατιμώρητο». Παραδόθηκε στην Χωροφυλακή και μετά από πέντε μήνες, ενδεδυμένος το νέο του ρόλο, οδήγησε ως «γνώστης προσώπων και πραγμάτων», το Απόσπασμα στο «Ζεμενό», της Βοιωτίας.
Εκεί αντιμετωπίστηκε με επιτυχία η Συμμορία του Λήσταρχου Χρήστου Νταβέλη και ο ίδιος έπεσε νεκρός. Είναι το 1856 και ο μόλις 23 χρονος Οδυσσέας Μαυροδήμος παίζοντας σε διπλό ταμπλό, θα βοηθήσει στην εξάρθρωση της Ληστείας. Η οποία είχε λάβει μεγάλες διαστάσεις, μετά τη διάλυση των σωμάτων των άτακτων αγωνιστών της Επανάστασης, από τους αντιβασιλείς του Όθωνα το 1833 Και αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του νεοσύστατου Ελληνικού Βασιλείου, προκαλώντας μέχρι και προβλήματα στις διεθνείς σχέσεις της χώρας.
Πως βρέθηκε στην Αγόριανη ο Νίκος Καζαντζάκης;
O Παρνασσός δεν ήταν μόνο φιλολογικό κίνημα, στην Γαλλία του 19ου αιώνα (mouvement parnassien). Η μυθολογική του υπόσταση ως κατοικία των Μουσών, προσέλκυσε στο εγγύς του περιβάλλον και τις προσωπικότητες, του Πολιτισμού και της Τέχνης, Της Αθήνας. Της Πρωτεύουσας του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, από την οποία εξέδραμαν για να εμπνευστούν στο ξακουστό αυτό βουνό, τα μετέπειτα έργα τους. Στους Δελφούς, αλλά και την Επτάλοφο.
Έτσι βρίσκουμε τον Νίκο Καζαντζάκη, στις 29 Μαρτίου, το Πάσχα του 1920, στην Αγόριανη, να διαμένει στο σπίτι του Γ. Αρβανίτη. Απο το 1919 ο Ελευθέριος Βενιζέλος είχε διορίσει τον Καζαντζάκη Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Περιθάλψεως, με αποστολή τον επαναπατρισμό Ελλήνων από την περιοχή του Καυκάσου. Οι εμπειρίες που αποκόμισε αξιοποιήθηκαν στο μυθιστόρημά του «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται». Στην Αγόριανη ο Καζαντζάκης, φέρεται να επεξεργάζεται τις σημειώσεις του, γράφοντας το μυθιστόρημα.
Τι έψαχνε ο Άγιος Πορφύριος, στην Αγόριανη το 1972;
Είναι Μάιος του 1972 και ένα αυτοκίνητο χρώματος μπλε, κατευθύνεται από την Λιλαία για την Επτάλοφο. Στο ύψος του Αι Νικόλα, μια γυναίκα κάνει ωτοστόπ. Είναι η Α.Τ. από την Αγόριανη. Μόλις τελείωσε τις αγροτικές δουλειές στο χωράφι της και κουρασμένη ελπίζει να βρει ένα διερχόμενο όχημα, για το χωριό. Το μπλε αυτοκίνητο σταματά και την παίρνει. Μέσα βρίσκεται ο οδηγός – ένας καλόγερος. Και δύο γυναίκες: H Βασιλική και η Παναγιώτα. Στη σχάρα πάνω από το αμάξι: φτυάρια, κασμάδες και δοχεία νερού. Χαιρετιούνται και αμέσως ρωτούν, που βρίσκεται η Αγία Τριάδα; Σε λίγο αποβιβάζουν την Α.Τ. στο χωριό και οι παράξενοι επισκέπτες, συνεχίζουν τον δρόμο για το εξωκλήσι που αναζητούν.
Σε πρόσφατο βιβλίο για του Άγιο Πορφύριο, επιβεβαιώνεται η επίσκεψη τότε, στην Αγόριανη, για προσκύνημα στην Αγία Τριάδα. Μέρος ιερό, που είδε ο Άγιος, ως όραμα. Μάρτυρας ποιμένας, από το χωριό, ο Χ.Β. επιβεβαιώνει ότι μίλησε με τους προσκυνητές, στο εξωκλήσι. Πουθενά όμως δεν αναφέρεται αυτό που οι κάτοικοι της Αγόριανης, διαπίστωσαν μετά από μέρες. Μέσα από την πόρτα, το δάπεδο είχε σκαφτεί και εμφανή σημάδια από έναν τενεκέ λίρες, είχαν βρεθεί. Οι Αγοριανίτες που ήρθαν σε επαφή με τους παράξενους ταξιδιώτες, παίρνουν όρκο ότι ήταν: η Βασιλική, η Παναγιώτα και ο Πορφύριος. Ο Άγιος Πορφύριος.
Ποιού Αγοριανίτη, είναι ο διάσημος γάιδαρος;
Ο καημένος.
Στὸ λιβάδι ξεχασμένος
ἕνας γάιδαρος βοσκοῦσε,
τίποτ’ ἄλλο δὲν ζητοῦσε
ὁ καημένος.
Τὸ χορτάρι του μασοῦσε
κι ἦταν τρισευτυχισμένος,
καὶ τὸ ξύλο λησμονοῦσε
ὁ καημένος.
Καὶ τὴν τύχη εὐχαριστοῦσε,
ποὺ δὲν ἧταν φορτωμένος,
καὶ τὰ δυό του αὐτιὰ κουνοῦσε
ὁ καημένος.
Τοὺς ἐχθρούς του συγχωροῦσε
κι ἤτανε συγχωρεμένος,
καὶ τὸν κόσμο ἀγαποῦσε
ὁ καημένος.
Τὸν Θεὸ παρακαλοῦσε,
γιὰ νὰ μείνῃ ἐκεῖ δεμένος
καὶ νὰ βόσκῃ ὅσο θὰ ζοῦσε
ὁ καημένος.
Και το δυσκολότερο μυστήριο, αποτελεί το όνομα του ιδιοκτήτη του εν λόγω γαιδάρου, τον οποίο ύμνησε ο Λογοτέχνης Ζαχαρίας Παπαντωνίου. Ο Αγοριανίτης, που κατείχε το συμπαθέστατο τετράποδο, από το οποίο εμπνεύστηκε ο Ευρυτάνας ακαδημαϊκός, που είναι καταγεγραμμένο ότι συνέθεσε το συγκεκριμένο αυτό ποίημα, στην Επτάλοφο. Κατά την θερινή πιθανόν, παραμονή του εκεί. Όπως η λαογραφία έχει καταγράψει. Έτσι λοιπόν, ενώ ο γάιδαρος οδηγήθηκε στην αθανασία, μέσω της ποίησης, ο ιδιοκτήτης του χάθηκε παντοτινά. Γεγονός που αποδεικνύει ότι η ιστορία επιφυλάσσει και αστείες πτυχές, διαχρονικά.
Θεόδωρος Χρ. Γκούμας.
Δημοσιογράφος.
Ανεξάρτητος. Μη εκτελεστικός Σύμβουλος Εκδόσεων.
