ΗΛΙΑΣ ΛΑΛΑΟΥΝΗΣ - Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΣ - ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΦΙΣΣΑ

ΗΛΙΑΣ ΛΑΛΑΟΥΝΗΣ - Ο ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΣ - ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΦΙΣΣΑ

 

Τρίτη γενιά χρυσοχόων.

Ο Ηλίας Λαλαούνης, χρυσοχόος και ιδρυτής της ILIAS LALAOUNIS – ΗΛΙΑΣ ΛΑΛΑΟΥΝΗΣ GREEK GOLD ΑΒΕΕ γεννήθηκε στην Αθήνα το 1920 και ήταν γιος του Ιωάννη Λαλαούνη (1878 - 1963) χρυσοχόου, με καταγωγή από την Τοπόλια (Ελαιώνας), της Φωκίδας και της Κατίνας Ζαφειρίου (1890 - 1985), κόρης χρυσοχόου - ωρολογοποιού, με καταγωγή από την Άμφισσα.

Ο πατέρας του Ιωάννης Λαλαούνης αφού τελείωσε το Γυμνάσιο στην Άμφισσα, σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αρχικά εργάστηκε ως γραμματέας της Εφορίας στην Άμφισσα. Η μητέρα του Κατίνα Ζαφειρίου τελείωσε το σχολείο στην Άμφισσα. Γονείς της ήταν οι Ξενοφών και Σοφία Ζαφειρίου.

Ο παππούς του Ηλία Λαλαούνη, ο Ξενοφών Ζαφειρίου ήταν χρυσοχόος και αυτός καθώς και ωρολογοποιός. Ο «σοφός Ξενοφών», όπως τον αποκαλούσαν, ήταν ένας άνθρωπος καλλιεργημένος και με μεγάλη μόρφωση. Από μικρός ασχολήθηκε με την μηχανολογία, ενώ ήταν ο πρώτος που έφερε μηχανικό ελαιοτριβείο στην γενέτειρά του, την Άμφισσα. Με την πρώτη του σύζυγο απέκτησε την Κωνσταντίνα (αργότερα σύζυγο του Ευθυμίου Ζολώτα και μητέρα του Ξενοφώντα Ζολώτα) και με τη δεύτερη σύζυγό του, Σοφία, καταγόμενη από τους Δελφούς, απέκτησε την Κατίνα (μητέρα του Ηλία Λαλαούνη) και άλλες δύο κόρες.

 

Οίκος κοσμημάτων Λαλαούνη - Ζολώτα.

Ο πατέρας του Ηλία Λαλαούνη, ο Ιωάννης Λαλαούνης μετά τον γάμο του με την Κατίνα Ζαφειρίου (1909) άνοιξε με συνεταίρο το σύγαμπρό του, Ευθύμιο Ζολώτα, από την Σπερχειάδα της Φθιώτιδας, χρυσοχοείο στην οδό Αιόλου αριθμός 82. Το κατάστημα αναπτύχθηκε γρήγορα, καθώς ο Ιωάννης με την εντιμότητα και την εργατικότητά του ενίσχυσε αποτελεσματικά το έργο του σύγαμπρού του Ευθύμιου Ζολώτα, ο οποίος ήταν εξαίρετος χρυσοχόος.

Ο Ηλίας Λαλαούνης είχε το πατρικό του σπίτι στην Αθήνα, στη συμβολή των οδών Καρυατίδων και Καλλισπέρη. Σπούδασε Οικονομικά και Νομικά και το 1940 αναλαμβάνει την οικογενειακή επιχείρηση «ΖOLOTAS», ως διευθυντής και ποσοστό 25%, στην οδό Βουκουρεστίου (τότε με 35 υπαλλήλους). Την δεκαετία του ’50, ενώ η Ελλάδα προσπαθούσε να ορθοποδήσει από τον πόλεμο, γεννήθηκε το όραμα του Ηλία Λαλαούνη: να δώσει νέα ζωή στα ελληνικά μουσειακά αντικείμενα και να τα μετατρέψει σε κοσμήματα, αναβιώνοντας αρχαίες τεχνικές, χρησιμοποιώντας, ταυτόχρονα, τη σύγχρονη τεχνολογία. Η φιλία του με τον Κωνσταντίνο Τσάτσο και μία παραίνεσή του, αποτέλεσε το ερέθισμα να ασχοληθεί με τη σύγχρονη τέχνη και μόδα.

 

Οι δρόμοι των δύο εξάδελφων, χωρίζουν.

Το 1957 ο Ηλίας Λαλαούνης παντρεύτηκε την Λίλα Αλτσιτζόγλου και απέκτησαν μαζί τέσσερις κόρες, την Αικατερίνη, την Δήμητρα, τη Μαρία και την Ιωάννα. Την ίδια χρονιά οργανώνει την πρώτη ελληνική ομαδική έκθεση κοσμημάτων στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης. Εκθέτει σύγχρονα κοσμήματα εμπνευσμένα από αρχαίους ελληνικούς πολιτισμούς.

Όμως ο εξάδελφος του Ξενοφώντας Ζολώτας θεώρησε επικίνδυνους νεωτερισμούς τις ενέργειες του, καθώς πίστευε πως δεν θα υπήρχε αγοραστικό κοινό για τα κοσμήματα.

Το 1968 ο Ηλίας Λαλαούνης αποχώρησε από την επιχείρηση Ζολώτα. Οι «επικίνδυνοι νεωτερισμοί του, οδηγούν στον «χωρισμό» με τον συνέταιρό του, Ξενοφώντα Ζολώτα και το 1968 η μαρκίζα Ζολώτας στην οδό Βουκουρεστίου αντικαταστάθηκε από το Η. Λαλαούνης ΑΕ, με την οικονομική συνδρομή από τον μικρασιάτη ευεργέτη Πρόδρομο Αθανασιάδη, γνωστό ως Μποδοσάκη. Το 1969 ίδρυσε τη δική του εταιρεία που σήμερα ονομάζεται ILIAS LALAOUNIS – ΗΛΙΑΣ ΛΑΛΑΟΥΝΗΣ GREEK GOLD ΑΒΕΕ. Αρχικά, η επιχείρηση εγκαινίασε υποκαταστήματα σε ελληνικά νησιά, ενώ αργότερα βρέθηκε να παρουσιάζει το έργο του σε περισσότερα από 38 καταστήματα, σε όλο τον κόσμο.

Το 1994 εγκαινίασε το Μουσείο Σύγχρονου κοσμήματος στην περιοχή της Ακρόπολης στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας.

Ο Ηλίας Λαλαούνης πέθανε στην Αθήνα το 2013 αναφέροντας πάντοτε ως τόπο καταγωγής του, την Άμφισσα και την Τοπόλια (Ελαιώνα). Για τον οποίο τόπο καταγωγής, επαίρεται σήμερα και η εταιρεία, που έχουν οι κόρες του.

Είναι ο μοναδικός καλλιτέχνης κοσμήματος που βραβεύτηκε από την Γαλλική Ακαδημία Καλών Τεχνών.

 ΕΛΕΝΗ ΒΛΑΧΟΥ - Η ΣΙΔΗΡΑ ΚΥΡΙΑ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ - ΜΕ ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΦΙΣΣΑ

Οι παππούδες από την Άμφισσα.

Η Ελένη Βλάχου «Η Μεγάλη Κυρία του Ελληνικού Τύπου», γεννήθηκε στην Αθήνα το 1911 και ήταν κόρη του Γεωργίου Βλάχου (1886 - 1951) ιδρυτή και εκδότη της εφημερίδας «Η Καθημερινή». Της ναυαρχίδας του Δεξιού Τύπου στην Ελλάδα. Και της Δημαρέτης Κόντου(1887 - 1976), με καταγωγή από την Άμφισσα.

Ο Γεώργιος Βλάχος ήταν γιος του πολιτικού Άγγελου Βλάχου. Και η Δημαρέτη Κόντου κόρη του Κωνσταντίνου Κόντου, διακεκριμένου ελληνιστή φιλολόγου, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο Κωνσταντίνος Κόντος (1834 - 1909) γεννήθηκε στην Άμφισσα. Ήταν γιος του Σταύρου Κόντου γενναίου Οπλαρχηγού των Σαλώνων (Άμφισσας). Ο Σταύρος Κόντος αναφέρετε ότι στη θρυλική Μάχη της Άμπλιανης, το 1824 πως «πολεμούσε έξω από τα ταμπούρια, και πως πρώτος τράβηξε το γιαταγάνι εφορμόντας στο οχύρωμα των Τούρκων, κυριεύοντας το και κυριεύοντας δύο μεγάλα πυροβόλα». Ο Σταύρος Κόντος στην Άμφισσα είχε χτίσει τριώροφο αρχοντικό σπίτι, στην οδό: Αρείου Πάγου Σαλώνων αριθ. 9 το οποίο υπάρχει έως σήμερα.

 

Ο παππούς Κόντος, που δεν γνώρισε.

Ο Κωνσταντίνος Κόντος, ήταν από το 1875 καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στη Δημοτική βιβλιοθήκη της Άμφισσας σώζεται συλλογή που περιλαμβάνει αξιόλογο αριθμό φυλλαδίων και περιοδικών με άρθρα του, καθώς και αρχείο χειρογράφων του. ενώ το σπίτι το πατρικό του πατέρα της, στην Άμφισσα, κληροδοτήθηκε σε άλλη αδερφή της. Πέθανε τρία χρόνια πριν την γέννηση της εγγονής του, Ελένης Βλάχου.

Ή Δημαρέτη Κόντου είχε το πατρικό της σπίτι στο κέντρο της Αθήνας.

Ο Γεώργιος Βλάχος είχε το πατρικό του σπίτι στην οδό Σωκράτους, εκεί που το 1919 εγκατέστησε το τυπογραφείο και τα γραφεία της νεοεκδοθείσας εφημερίδας «Η Καθημερινή», της κορυφαίας εφημερίδας της Δεξιάς παράταξης, στην Ελλάδα. Στην οδό Σωκράτους αριθμό 49 «ένα ωραίο αθηναϊκό σπίτι μικρό, με περβόλι, με στέρνα, με πηγάδι, με πορτοκαλιές, με γατιά, με σκυλιά», όπως η ίδια η Ελένη Βλάχου το περιγράφει.

 

Η μικρή ατίθαση Ελένη, στους Δελφούς.

Η Ελένη Βλάχου ήταν μοναχοπαίδι και είχε το πατρικό της σπίτι στην οδό Δεριγνύ, στο κέντρο της Αθήνας. Από μικρή ήταν πνεύμα ατίθασο, επαναστάτρια και αγαπούσε την περιπέτεια. Στο σχολείο δεν πήγε, λόγω των αντιλήψεων της εποχής αλλά δέχτηκε κατ’οίκον μαθήματα. Όπως γλαφυρά διηγείται η ίδια «…Ήμουνα πανευτυχής στο περβόλι με ζώα, πάντοτε ζώα μέχρι και ποντίκια και φιδάκια. Είχα πάει στους Δελφούς και είχα ανακαλύψει πράσινα νεροφιδάκια, τα οποία παρακολουθούσα με πάρα πολύ ενδιαφέρον».

Οι γονείς της όμως, ανησυχούσαν για τον χαρακτήρα της 12χρονης μικρής Ελένης και την έστειλαν εσώκλειστη σε Κολλέγιο στην Γενεύη, για να μάθει καλούς τρόπους. Στην Ελβετία δεν έμεινε μεγάλο διάστημα. Μετά από κάποια βασική εκπαίδευση την έδιωξαν κακήν κακώς, λόγω ότι δεν μπορούσε να προσαρμοστεί στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του σχολείου.

 

Η εγγονή του Κόντου, και εκτός Πανεπιστημίου.

«Όταν γύρισα από τη Γενεύη κι είχα κάπως μορφωθεί, ήθελα να πάω στο Πανεπιστήμιο», εξιστορεί η ίδια. Μου λέει ο πατέρας μου: Αφού δεν ξέρεις Ελληνικά, πώς θα πας; Λέω: Πρόσεξε, έχω μάθει καλά Χημεία, Μαθηματικά κλπ. Γενικά, θα τα περάσω κάπως.

Πράγματι, έδωσα εξετάσεις. Όταν όμως έφτασε το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών, δεν ήμουνα πολύ έξυπνη… Αντί να δώσω μια άσπρη κόλλα και να κάνω πως λιποθύμησα, έγραφα. Ο,τι άκουγα, έγραφα.

Και μετά από λίγες μέρες, έρχονται τα γραπτά πίσω και σηκώνεται ένας καθηγητής, ο οποίος λέει: Έχω εδώ ένα χαρτί μοναδικό, με 680 λάθη!

Ποια είναι αυτή η Ελένη Βλάχου; Εγώ σηκώθηκα, (μάλλον αισιόδοξη). Τι σχέση έχεις με τους Βλάχους; Κόρη, του λέω. Κόρη ποιανού, του Γιώργου; Κόρη του Γιώργου.

Δηλαδή, μου λέει, είσαι εγγονή του Αγγέλου του Βλάχου και εγγονή του Κωνσταντίνου Κόντου;

Μάλιστα, κύριε καθηγητά, (εγώ πάντοτε αισιόδοξη).

Και σηκώνεται και με πιάνει από το αυτί και με πετάει στο δρόμο».

 

Δημοσιογράφος & παντοδύναμη εκδότρια.

Η Ελένη Βλάχου το 1935 θα δημοσιεύσει το πρώτο της κείμενο στην Καθημερινή. Το 1936 αποστέλλεται στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου. Συναντάται με τους Χίτλερ, Γκαίμπελς και Γκέρινγκ. Το 1951, ανέλαβε τη διεύθυνση της εφημερίδας και στη συνέχεια εξέδωσε το περιοδικό Εικόνες και την εφημερίδα Μεσημβρινή. Το 1967 διέκοψε την έκδοση των εφημερίδων της, αντιδρώντας στη στρατιωτική δικτατορία. Η χούντα τής επέβαλε κατ’ οίκον περιορισμό στο διαμέρισμα της στην οδό Μουρούζη, αλλά εκείνη διέφυγε στο Λονδίνο , όπου παρέμεινε και ανέπτυξε έντονη αντιδικτατορική δράση.

Στην Ελλάδα επέστρεψε τον Αύγουστο του 1974 και τον επόμενο μήνα επανακυκλοφόρησε την Καθημερινή. Την ίδια χρονιά εξελέγη βουλευτής Επικρατείας με τη Νέα Δημοκρατία. Η Ελένη Βλάχου είχε δύο γάμους. Ο πρώτος με τον Ιωάννη Αρβανιτίδη και ο δεύτερος με τον Κωνσταντίνο Λούνδρα.

Η Ελένη Βλάχου πέθανε στην Αθήνα το 1995 και κηδεύτηκε στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.

Την Ελένη Βλάχου θα τη μνημονεύουμε για τα απαράμιλλα χρονογραφήματά της, και βέβαια για τη λαμπρή εκδοτική της πορεία, τότε που οι εκδότες στον Τύπο τιμούσαν το λειτούργημά τους, ενώ ο χαρακτηρισμός «έγκριτος δημοσιογράφος» είχε κάποιο νόημα.

Είναι αλήθεια πως συναισθηματικά βρέθηκε σε όλη της τη ζωή, σε απόσταση από την οικογένεια της μητέρας της. Επίσης, ουδέποτε συνδέθηκε και με την πόλη της καταγωγής τους, την Άμφισσα.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΡΗΣ - Ο ΔΑΙΜΟΝΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ & ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΣΣΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ

 ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΜΕΛΙΣΣΑΡΗΣ - Ο ΔΑΙΜΟΝΙΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ & ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΑΜΦΙΣΣΑ ΤΟΥ 20ου ΑΙΩΝΑ

Ο Θεοχάρης Μελλισάρης ήταν δημοσιογράφος - εκδότης, στην Άμφισσα του 1923 που με χορηγίες πλουσίων, συνέγραψε και εξέδωσε την πρώτη τοπική Ιστορία.

Την πρώτη ολοκληρωμένη και λεπτομερώς καταγεγραμμένη, από την αρχαιότητα έως τις μέρες του, ιστορία της περιοχής της Φωκίδας, γνωστή ως: «Ιστορία της Αμφίσσης και των πέριξ», σε δύο - δυσεύρετους σήμερα, τόμους.

 

Δημοσιογράφος στην Άμφισσα

Ο Θεοχάρης Μελισσάρης γεννήθηκε το 1859, όπως μαθαίνουμε από τον πρόλογο που κάνει στον πρώτο τόμο της εκπληκτικής ιστορίας του.

Την Ιστορία που τον έκανε γνωστό έως τ
ις μέρες μας, την εξέδωσε διαδοχικά το 1923 και 1924 αρχικά σε φυλλάδια δεκαεξισέλιδα και αργότερα, βιβλιοδετώντας τα, σε δύο τόμους 128 σελίδων ο πρώτος και 120 σελίδων ο δεύτερος.

Μιας ιστορίας εκπληκτικής για το περιεχόμενο των πληροφοριών, που ο ίδιος πριν καταγράψει έχει προηγουμένως διασταυρώσει, σαν δημοσιογράφος που είναι.

Εκπληκτικής επίσης για τον τρόπο που εξιστορεί, με χρονολογική σειρά, με σχόλια για την άγνοια που επιδεικνύει ο πληθυσμός τότε, έναντι της ένδοξης ιστορίας.

Και εκπληκτικής τέλος, για το εγχείρημα της έκδοσης, στερούμενος οικονομικών πόρων και καταφεύγοντας στη χορηγία των πλουσίων συμπολιτών του.

Παράλληλα εξέδιδε την εφημερίδα «ΑΜΦΙΣΣΑ».

 

Επίδοξος εξερευνητής στη Φωκίδα

Όμως ο Θεοχάρης Μελισσάρης κάνει ένα βήμα παραπέρα, ψάχνοντας ο ίδιος σε αρχαίους τόπους. Αναζητά με τη βοήθεια φίλων του τα κρυμμένα μυστικά, της αγαπημένης του πόλης. Της ξακουστής στην αρχαιότητα πόλεως - κράτους, μητρόπολης των Εσπερίων Λοκρών, της Άμφισσας. Ως αποτέλεσμα των κοπιαστικών του ενεργειών είναι η ανακάλυψη αρχαιολογικών σημείων που σήμερα γνωρίζουμε είτε αυτά έχουν ανασκαφεί είτε καρτερούν την σκαπάνη, του μελλοντικού αρχαιολόγου.

Όπως το ζήτημα του που βρίσκεται ο ιππόδρομος των Δελφών και για το οποίο - όπως ανακοίνωσε ο καθηγητής κ. Π. Βαλαβάνης: «Η θέση «Γωνιά», στο δυτικό άκρο του ελαιώνα, περίπου 1,5 χλμ. βορειοανατολικά της Ιτέας, πληροί όλες τις φυσικές προϋποθέσεις ενός ιπποδρόμου και συμφωνεί με τα περιγραφόμενα από τις αρχαίες πηγές δεδομένα. Η λύση φαίνεται ότι βρισκόταν σε ένα βιβλίο του 1923 που είχε γράψει ο δημοσιογράφος και τυπογράφος από την Άμφισσα Θεοχάρης Μελισσάρης. Εκείνος ήταν ο πρώτος που ταύτισε τη θέση του ιπποδρόμου και όχι εγώ».

 

Με χορηγείς Σικελιανό και Πάλμερ

Ο Θεοχάρης Μελισσάρης κατάφερε και εξέδωσε την Ιστορία της Άμφισσας, χάρη στη γενναιόδωρη χορηγία των: Άγγελου Σικελιανού και Εύα Πάλμερ, οι οποίοι όντας στην περιοχή των Δελφών, ενημερώθηκαν για τις εκδοτικές προσπάθειες του Μελισσάρη και τον συνέδραμαν. Το 1918 του χαρίζουν μια ολοκαίνουρια τυπογραφική μηχανή HOPKINSON

& COPE 1886 H μηχανή αυτή, στην οποία ο Μελισσάρης τύπωνε και την εφημερίδα του ΑΜΦΙΣΣΑ θα πωληθεί, χρόνια μετά στον Ανδρέα Γιδόγιαννο εκδότη της εφημερίδας ΦΩΚΙΣ

Η ιστορική εκτυπωτική μηχανή θα εργαστεί έως το 1970 αφού ταξιδέψει ως λεία των ανταρτών από την Άμφισσα στο Λιδωρίκι όπου μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου θα θαφτεί - κυριολεκτικά, στο νεκροταφείο. Από εκεί θα την επαναφέρει στην Άμφισσα ο Ευθύμιος Κουλοβατιανός. Από τον Α. Γιδόγιαννο θα περιέλθει στην ιδιοκτησία του Σπύρου Τζαμτζή και θα είναι η κόρη του Φρόλυ Τζαμτζή αυτή που τελικά δωρίζει το πιεστήριο, το 1983 στο Λαογραφικό Μουσείο Φωκίδας.

 

Συνομιλητής της Ιστορίας της Άμφισσας

Ο Θεοχάρης Μελισσάρης πέθανε στην Άμφισσα το 1930 στην πόλη που κυριολεκτικά λάτρεψε. Είχε νυμφευτεί και αποκτήσει τρία παιδιά. Την πρωτότοκη κόρη του δε, την ονόμασε Άμφισσα. Ο Δήμος της Άμφισσας τον τίμησε μεταγενέστερα, δίνοντας το ονομά του σε δρόμο της πόλης.

Χαρακτηριστικό έως σήμερα είναι το αναπάντητο ερώτημα που απευθύνει, μέσα από την Ιστορία του, προς τις μελλοντικές γενιές: «Που είναι οι νεκροπόλεις της Αρχαίας Άμφισσας; Που είναι τα περικαλή μνημεία της; Η επιφανής αγορά της; Που είναι τα αγάλματα της Αθηνάς και της Αρτέμιδας; Που είναι οι ναοί, οι βωμοί και τα λοιπά δημόσια οικοδομήματα…;»

Η ΑΜΦΙΣΣΑ ΜΕΣΩ Ζ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΑΙ Α. ΔΕΛΜΟΥΖΟΥ ΠΡΩΤΟΠΟΡΑ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ 20ου Αιώνα

 Η ΑΜΦΙΣΣΑ ΜΕΣΩ Ζ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΑΙ Α. ΔΕΛΜΟΥΖΟΥ ΠΡΩΤΟΠΟΡΑ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ 20ου Αιώνα

Τα Ψηλά Βουνά. Ζαχαρίας Παπαντωνίου, 1918

Ένα βιβλίο θρύλος, ένα βιβλίο σταθμός, ένα βιβλίο που κόσμησε την ελληνική εκπαίδευση και κατέδειξε τις μεγάλες δυνατότητες του παιδαγωγικού λόγου, ένα λογοτεχνικό έργο που ανέδειξε την ομορφιά και την πλαστικότητα της δημοτικής γλώσσας.

Το βιβλίο αυτό όμως θα πέσει θύμα της διαμάχης του γλωσσικού ζητήματος, πιο ορθά των γλωσσοαμυντόρων της καθαρεύουσας, των ανθρώπων που ανέστειλαν για δεκαετίες την εξέλιξη της ελληνικής γλώσσας.

Αυτών που καθυστέρησαν τη μόρφωση του ελληνικού λαού, των ανθρώπων που υπηρετούσαν την πολιτική σκοπιμότητα της χειραγώγησης της εκπαίδευσής μας και έκαναν διώξεις επί διώξεων σε μεγάλους παιδαγωγούς, σε θαυμαστά βιβλία.

Η δράση των μικρών ηρώων, του βιβλίου εξελίσσεται στη Στερεά Ελλάδα των αρχών του περασμένου αιώνα. Ψηλά στα χιονόδοξα βουνά, σε φανταστικά χωριά και ονειρικά τοπία. Στην Ευρυτανία, την ιδιαίτερη πατρίδα του Ζαχαρία Παπαντωνίου. Αλλά και γενικότερα στη Ρούμελη, με την παρουσία ιστορικών τοπωνυμίων (Χάρμαινα) ως ζωντανά πρόσωπα ή μυθικών χαρακτήρων (Θύμιος από τα Σάλωνα) ως τοπόσημα.

Στη συντακτική επιτροπή του βιβλίου, υπάρχει και ο μεγάλος δημοτικιστής, από την Άμφισσα, ο Αλέξανδρος Δελμούζος. Ο οποίος μαζί με τον Δημήτριο Γληνό και τον Μανώλη Τριανταφυλλίδη, είναι τα ιδρυτικά μέλη του Εκπαιδευτικού Ομίλου (1910) που εργάστηκε για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και την εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στην εκπαίδευση.

Οι μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες (1917-1920 και 1922-1925) όμως τελικά δεν ευδοκίμησαν και επικράτησαν περισσότερο συντηρητικές προσεγγίσεις στα εκπαιδευτικά ζητήματα.

 

ΟΣΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ - «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ

 

ΟΣΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ - «Η ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ» ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ 

«Στο προστατευόμενο από την UNESCO, βασιλομονάστηρο  του Οσίου Λουκά, ένα αναθηματικό μνημείο για την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς, με έφεραν σήμερα τα βήματα, λίγο πριν τα Χριστούγεννα.

Σε ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία, στην Ελλάδα, του 11ου αιώνα ( που χτίστηκε κάτω από την ακρόπολη του Αρχαίου Στείριου), επονομαζόμενη Αγιά Σοφιά της Ρούμελης, εδώ που το 1821 ξεκίνησε ο Αγώνας της Ανεξαρτησίας - στη Στερεά Ελλάδα.

Σε υψόμετρο 450μ. από τη θάλασσα του Κορινθιακού, στις παρυφές του Ελικώνα, 165 χλμ. από την Αθήνα, 32 χλμ. από την Λιβαδειά και 35 χλμ. από τους Δελφούς.

Εκπληρώνοντας παράλληλα και το θρησκευτικό καθήκον, να προσκυνήσω τον τάφο του Οσίου Λουκά του Στειριώτη, που γεννήθηκε στους Δελφούς, μόνασε κυνηγημένος από τους επιδρομείς της εποχής του 9^ου αιώνα και αγίασε όντας μαζί προφήτης».  

                                                              Θεόδωρος Γκούμας.

 

 

Εδώ που η ιστορία κρατιέται ολοζώντανη και μπορείς ακόμη να την αφουγκραστείς,  σαν αεράκι που κατεβαίνει από τις δυτικές – πρόσφατα καμένες πλαγιές, του όρους του Ελικώνα. Για χρόνια βυζαντινά, όπου επιδρομείς Βούλγαροι του Τσάρου Σαμουήλ, λεηλατούσαν την Φωκίδα, όπου είναι χτισμένο το Μοναστήρι του Οσίου Λουκά, από τον ίδιο τον μοναχό Λουκά Στειριώτη (896-953), ο οποίος έζησε στην περιοχή από το 946 έως το θάνατό του. Πάνω σε Ακρόπολη αρχαία, όπου αρχιτεκτονικά μέλη μαρτυρούν και την παρουσία αρχαίου ναού. Για εποχές δοξασμένες, όπου καταφρονεμένοι  Έλληνες με αρχηγό τον θρυλικό και Άγιο Θανάση Διάκο, ύψωναν το μπαϊράκι της Επανάστασης, υπό τις ευλογίες του επιστήθιου φίλου του Διάκου, Επισκόπου των Σαλώνων Ησαΐα Παπαστάθη. Ενός ακόμη «υπό αναμονή Αγίου», της Εκκλησίας μας.

Και έρχεται ο χρόνος όπου μέσα σου αποκαλύπτεται το μέρος, η τριλογία των χριστιανικών ναών. Της Παναγίας, όπου προηγείται χρονολογικά από αυτή του μεγαλοπρεπούς Οσίου Λουκά και της Αγίας Βαρβάρας που ως κρύπτη είναι ο παλαιότερος ιερός τόπος εδώ. Ο τόπος ταφής του Οσίου. Και όπου σήμερα, αναπαύεται στην κρύπτη του, ακριβώς κάτω από τον σολέα, του καθολικού του Ναού. Επαναπατρισμένος το 1986 από την Ιταλία, όπου Λατίνοι ιερωμένοι τον 13^ο αιώνα, τον είχαν αρπάξει, με την αποχώρηση τους, από την περιοχή της Φωκίδας. Αρνούμενος πεισματικά να αποκαλύψει τα μυστικά του, για το εάν είναι πράγματι ο Όσιος με το όνομα Λουκάς (του οποίου δεύτερο κεφάλι υπάρχει στο Άγιο Όρος) ή ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς – όπως πίστευε για 600 χρόνια η Λατινική Εκκλησία.

Για να θαμπωθείς από την μεγαλοπρέπεια του καθολικού της Μονής, του Ναού του Οσίου Λουκά, με τα θαυμάσια μωσαϊκά και τις ψηφίδες και το μαρμάρινο τέμπλο που βέβηλα χέρια απέσπασαν τη νύχτα της 24^ης Μαρτίου 1980 τέσσερις μεγάλες εικόνες, τεράστιας καλλιτεχνικής αξίας. Του Μιχαήλ Δαμασκηνού (μετά το 1571), δασκάλου του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου. Εικόνες: του Χριστού, της Θεοτόκου, του Προδρόμου και του Οσίου Λουκά, που όπως γνωρίζουμε, μόνασε από τους πρώτους και έτυχε να βρεθεί στην Παναγία την Αθηνιώτισσα (στον Παρθενώνα στην Ακρόπολη), στην Μονή Αστερίου στον Υμηττό και αλλού.

Μιας εκκλησίας του 11ου αιώνα, μοναδικής για την Ελλάδα, που μαζί με την Παντάνασσα του Μιστρά και το Καθολικό της Μονής του Δαφνίου, θεωρούνται τα τελειότερα βυζαντινά μνημεία στον Ελλαδικό χώρο. Με κτήτορες - σύμφωνα με την παράδοση  τρεις αυτοκράτορες του Βυζαντίου: Τον Ρωμανό Β΄, τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο και τον Κωνσταντίνο Θ΄ τον Μονομάχο. Μιας και ο Όσιος Λουκάς είχε προφητεύσει το 941 ότι: «Ρωμανός Κρήτην χειρούται» Ότι  Ρωμανός  θα ελευθερώσει δηλαδή την Κρήτη (από τους Σαρακηνούς). Κι όταν ρωτήθηκε αν επρόκειτο για τον αυτοκράτορα Ρωμανό Α’, που βασίλευε την εποχή εκείνη, απάντησε «ουχ ούτος άλλ’ έτερος».  Έτσι αργότερα ο Ρωμανός Β’, θέλησε να ανεγείρει έναν μεγαλοπρεπή ναό από ευγνωμοσύνη στον Όσιο για την απελευθέρωση της Κρήτης (961), που είχε προφητεύσει είκοσι χρόνια νωρίτερα.

 

Η αποκαλούμενη Αγιά-Σοφιά της Ρούμελης εορτάζει στις 7 Φεβρουαρίου (πανηγύρι την ημέρα της εορτής του Οσίου), στις 3 Μαΐου (ανακομιδή ιερού λειψάνου και επέτειος εγκαινίων του Καθολικού), την Κυριακή των Προπατόρων (επανακομιδή του ιερού λειψάνου) και το Δεκαπενταύγουστο (πανηγύρι του Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου). Επίσης εορτάζει την 26 Μαρτίου ημέρα κήρυξης του Αγώνα της Ανεξαρτησίας των Ελλήνων κατά των Τούρκων, στην Στερεά Ελλάδα.